Project 2019-2020

GOF neemt het meterschap op zich van het graf Goetghebuer.

Goetghebuer, Pierre-Jacques (1788-1866)

 

Pierre Jacques Goetghebuer (1788-1866) was architect, historicus, tekenaar, maar vooral verzamelaar. Hij verzamelde prenten, munten, foto’s, kaarten, tekeningen, aquarellen en plannen over Gent en omstreken. Als architect was hij veel minder bekend. Na zijn dood werd de collectie door de stad aangekocht voor het Gentse stadsarchief. Deze collectie bevindt zich echter niet op één plek. Het grootste gedeelte is terug te vinden in Archief Gent, maar er zitten ook nog heel wat stukken in het STAM en in de universiteitsbibliotheek.

Architect
Als architect is Pierre-Jacques Goetghebuer minder gekend, al heeft hij wel bouwplannen voor enkele bekende Gentse gebouwen getekend. Zo ontwerpt hij onder meer het plan voor het Posthotel op de Kouter in Gent, een gebouw dat in de tweede helft van de 20ste eeuw werd afgebroken. Daarnaast tekent hij de verbouwingsplannen van zijn eigen woonhuis in de Lange Steenstraat 4 en onder meer ook de voorgevel van de Vanderdoncktdoorgang. Het Schippershuis aan de Graslei ontdoet hij van de oude bepleistering.

Graveur
Na zijn opleiding aan de academie te Gent, wordt Goetghebuer leraar in de architectuur aan hetzelfde instituut. In 1819 geeft hij echter zijn ontslag, naar verluidt omwille van veranderingen van het leerplan. Goetghebuer is eveneens een begaafd tekenaar en graveur. Hij trekt doorheen de Lage Landen en legt onder meer in 1815 de veldslag na Waterloo vast. Dit plan trekt in heel Europa de aandacht. Tussen 1817 en 1827 stelt hij een keur aan gebouwen doorheen de Lage Landen samen, die hij samenbrengt in zijn architecturale werk ‘Choix des Monumens, Edifices et Maisons les plus remarquables du Royaume des Pays-Bas.’ In het voorwoord draagt hij dit werk aan Willem I op. Veel van het graveerwerk doet hij zelf, maar hij werkt ook samen met andere graveurs. In totaal staan er 120 platen in het werk, vergezeld door een uitgebreide tekst waarin hij die bouwstijlen roemt. Van deze gravures is nog één koperplaat bewaard gebleven, van het paviljoen van het kasteel van Ursel in Hingene, die nu in het prentenkabinet van het Plantin-Moretusmuseum berust.

Palais académique de Gand
In zijn Choix des Monumens, édifices et maisons les plus remarquables du royaume des Pays-Bas werkte Goetghebuer een keur aan gebouwen uit, die volgens hem het neusje van de zalm waren van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Hij tekende en graveerde deze gebouwen tot in de perfectie en baseerde zich hiervoor niet alleen op de originele plannen, maar ook op bezoeken aan de sites zelf. Voor de Aula Academia in de Volderstraat hoefde hij in elk geval niet ver te gaan. Bovendien kende hij stadsarchitect Louis Roelandt erg goed, zij stonden immers beiden als studenten van de Gentse academie aan de wieg van de Société des Arts. In de tekst die bij de prenten hoort, looft hij Willem I, die deze stad in 1817 haar universiteit schonk en prijst hij de stijl en de grootsheid van dit bouwwerk.

Verzamelaar
Als verzamelaar blijft Goetghebuer dichter bij huis. Hij verzamelt vooral over Gent, waarbij een aantal topstukken opvallen. Zo bevinden zich onder meer het plan van Gent van 1534, de ambachten door Pieter De Keysere, de aquarellen van Arent Van Wijnendale, Lucas D’Heere en Lieven van der Schelden in zijn collectie. Ook 19de-eeuwse kunstenaars en graveurs ontsnappen niet aan zijn verzameldrang. Hij bezit een aanzienlijke collectie aquarellen van de soldaat Jean-Baptiste Wynantz, die rond 1820 in Gent gelegerd was en werkte in de jaren 1847 nauw samen met de Mechelse Auguste Van den Eynde, die vijf jaar voor hem tekende. Goetghebuer verzamelde en inventariseerde zijn collectie. In de universiteitsbibliotheek bevinden zich de inventarissen van zijn boeken, alsook een inventaris getiteld ‘Université’. Uit veertien andere handgeschreven inventarissen, die in Archief Gent worden bewaard, blijkt dat zijn verzameling vooral topografisch–historisch was ingedeeld. Elke prent werd op twee punten op een drager gekleefd, die Goetghebuer voorzag van vaak uitgebreide historische context. Deze dragers werden in portefeuilles bewaard, waarvan nu nog onduidelijk is, hoe die er precies hebben uitgezien. De verzameling van Goetghebuer genoot in Gent hoog aanzien, wat blijkt uit talloze vermeldingen in eigentijdse publicaties, bijvoorbeeld door Ferdinand Vander Haeghen in de Bibliographie Gantoise. Uit deze vermeldingen blijkt ook dat Goetghebuer zijn collectie openstelde voor al wie er interesse voor toonde. Uit de grafrede door Edmond De Busscher blijkt dat Goetghebuer zijn hele leven heeft verzameld, tot net voor zijn plotse dood in 1866. Hij ligt begraven op het kerkhof van Gentbrugge. Voor dit graf nam Gent on files, de vriendenkring van Archief Gent recent het peterschap op.

Inge Misschaert
16 november 2019

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Misschaert, Inge. “Goetghebuer, Pierre-Jacques (1788-1866).” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 9.12.2019.  https://www.ugentmemorie.be/personen/goetghebuer-pierre-jacques-1788-1866

Bibliografie
• Agentschap Onroerend Erfgoed. Burgerhuis. Geraadpleegd op 16 november 2019.  https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/25335

• Agentschap Onroerend Erfgoed. Winkelgalerij Vanderdoncktdoorgang. Geraadpleegd op 16 november 2019.  https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/300928

• Agentschap Onroerend Erfgoed. Gildehuis der Vrije Schippers. Geraadpleegd op 16 november 2019.  https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/24761

• Cierkens, Pieter-Jan, Maarten Van Den Driessche, and Bart Verschaffel.
De Architectuuropleiding Aan De Gentse Academie Voor Schone Kunsten In De Vroege Negentiende Eeuw.
Onuitgegeven masterproef in de ingenieurswetenschappen: architectuur, 2012.
• De Busscher, Edmond. Pierre-Jacques Goetghebuer, Architecte, Professeur Honoraire De L’académie Royale De Dessin à Gand. Gent, 1866.
• De Doncker, Tim, en Pieter-Jan Lachaert. “Een Kleurrijk Figuur: Jean-Baptiste Joseph Wynantz.”
In Kleurrijk : Wynantz & Gent Omstreeks 1820, ed. Marie Christine Laleman, Guy Dupont, and Peter Steurbaut, 19–26. Gent: Snoeck, 2015.
• Misschaert, Inge. “De koperplaat van Goetghebuer.” In: Magazine Kasteel d’Ursel, november 2019, p. 10-12.
• Van de Vijver, Dirk, en Christian Spapens. Le Choix Des Monumens, édifices Et Maisons Les Plus Remarquables Du Royaume Des Pays-Bas
De Pierre-Jacques Goetghebuer: Une Histoire De L’architecture Nationale Du Royaume Des Pays-Bas. Bruxelles: CIDEP, 2000.
• Van Tyghem, Frieda. Pierre-Jacques Goetghebuer. Nationaal Biografisch Woordenboek, laatst geraadpleegd op 16 november 2019.

Bron: https://www.ugentmemorie.be/personen/goetghebuer-pierre-jacques-1788-1866